आत्तापर्यंत एकदाही उघडले नाहीत गिरणा धरणाचे सर्व 14 दरवाजे!
गिरणा धरणातून सर्वाधिक विसर्ग १९६९ मध्ये, तर १९७३ मध्ये पहिल्यांदाच धरण शंभर टक्के भरले होते.
चाळीसगावः- वृत्तसेवा
५५ वर्षापूर्वी लोकार्पण झालेल्या गिरणा धरणाला ते पूर्णपणे भरल्यानंतर त्याच्यातून पाण्याचा विसर्ग करण्यासाठी असणारे १४ दरवाजे एकाचवेळी उघडावे लागलेली नाही. गिरणा धरण ओव्हरफ्लो झाल्यानंतर त्याचे किती दरवाजे उघडले जातात. याविषयी सर्वसामान्य नागरिकांना नेहमीचं औत्सुक असते. गिरणा धरणाची पाणी विसर्ग करण्याची क्षमता २ लाख ९५ हजार क्यूसेस असून १९६९ मध्ये पहिल्यांदाचं गिरणा धरणातून २ लाख २५ हजार क्यूसेस पाण्याचा विसर्ग करण्यात आला होता. मात्र तेव्हाही धरणाचे सर्व १४ दरवाजे उघडण्यात आले नव्हते. २८ रोजी धरण ९२ टक्के भरल्यानंतर एक ते ६ क्रमांकाचे दरवाजे उघडले गेले. शुक्रवारी देखील १ ते ६ क्रमांकाचे दरवाजे ३० सेमी उघडून ९०५४क्यूसेस पिण्याचा विसर्ग केला जात आहे.
उत्तर महाराष्ट्रातील दुसऱ्या क्रमांकाचा मोठा प्रकल्प….
उत्तर महाराष्ट्रातील गंगापूर धरणानंतर मोठा जलप्रकल्प म्हणून गिरधा धरणाचा उल्लेख होतो. धरणाच्या कामासाठी १९५५ मध्ये कुदळ मारला गेला. प्रत्यक्ष बांधकाम १९५९ मध्ये सुरु झाले. १ हजार ४०० फूट दगडी तर १ हजार ७६० मातीचे बांधकाम असून १३ कोटी रुपयांमध्ये धरण बांधून झाले. १९६९ मध्ये गिरणा धरणाचे लोकार्पण झाले आहे. २०१९ मध्ये याधरणाने सुवर्णमहोत्सवी वर्षात पदार्पण केले होते. एरवी नूतन विकासकामांच्या लोकार्पणासाठी चढाओढ करणा-या सर्वपक्षीय लोकप्रतिनिधींना गिरणा धरणाच्या सुवर्ण महोत्सवाचा विसर पडावा. हे क्लेशदायी आहे. १९७३ मध्ये हे धरण पहिल्यांदा शंभर टक्के भरले. गत ५५ वर्षात १४ वेळा धरणाने सेंच्युरी ठोकली आहे. गेल्यावर्षी धरण कसेबसे ५६ टक्के भरले होते. धरणाची एकुण पाणी साठवण क्षमता २१ हजार ५०० दलघफू असून मृतसाठा ३ हजार दलघफू इतका आहे.
मालेगाव, नांदगावसह जळगाव जिल्ह्यातील १२७ गावांना केला जातो पाणीपुरवठा….
गिरणा धरणातून चाळीसगावसह मालेगाव शहर, नांदगाव व ५६ खेडी यासोबतचं १२७ पाणीपुरवठा योजनांसाठी पाणी सोडले जाते. चाळीसगाव व मालेगाव औद्योगिक वसाहतीची चाकेही गिरणा धरणाच्या पाण्यावर फिरतात. जळगाव जिल्ह्याच्या पाऊण लोकसंख्येची तहानही गिरणा धरणच भागवते. पेयजलासाठी गिरणा धरणाचे पाणी दहिगाव बंधार्यापर्यंत प्रवास करते.
धरणातून पाणी सोडण्याबाबत निर्णय कार्यकारी अभियंता घेतात…
साधारणतः धरण ९२ टक्के भरल्यानंतर पाण्याची आवक लक्षात घेऊन गिरणा पाटबंधारे विभागाचे कार्यकारी अभियंता धरणातून पाणी सोडण्याबाबत निर्णय घेतात.
1…पाण्याचा विसर्ग करण्यासाठी प्रथम १ ते ६ दरवाजे उघडण्यात येतात. पाण्याची आवक वेगाने होत असल्यास उर्वरीत दरवाजे उघडण्याची प्रक्रिया केली जाते.
2…मात्र गेल्या ५५ वर्षात हे धरण फक्त १४ वेळा ओंसाडून वाहिले आहे. त्यामुळे पूर्ण १४ दरवाजे अद्यापपर्यंत उघडले गेले नाही.
3…२ लाख ९५ हजार क्यूसेस पाण्याचा विसर्ग करावयाचा असेल तरचं १४ दरवाजे उघडावे लागतात. गत ५५ वर्षात १९६९ मध्येचं २ लाख २५ क्यूसेस पाण्याचा विसर्ग गिरणा धरणातून केला गेला आहे. मात्र तेव्हाही १० दरवाजे उघडले गेले होते.
२००४ पासून दरवाजे उघडण्यासाठी इलेक्ट्रिक यंत्रणा….
पाण्याचा विसर्ग करण्यासाठी २००४ इलेक्ट्रिक यंत्रणा कार्यान्वीत करण्यात आली. यापूर्वी इलेक्ट्रिक मोटारीसह हाताने हॕन्डल फिरवून धरणाचे दरवाजे उघडले जायचे. जनरेटरचीही व्यवस्था आहे.
सर्तकतेसाठी दवंडी, वायरलेस यंत्रणाही….
सद्यस्थितीत सर्व सुविधा डिजिटल झाल्या आहेत. मात्र काही वर्षापुर्वी नदीकाठच्या गावांना सर्तकतेचा इशारा तहसिलदारांमार्फत दिला जायचा. गावागावात हे काम महसूल यंत्रणेतील शेवटचा घटक असणारा पोलिस पाटील करायचा. धरणातून पाणी सोडल्यास गावागावात दवंडी देवून नागरिकांना सावधान केले जायचे. गिरणा पाटबंधारे विभागात वरिष्ठांना पाण्याबाबत माहिती देण्यासाठी वायरलेस यंत्रणाही होती. सद्यस्थितीत हे संदेश मोबाईलव्दारे पाठविले जातात. अशी माहिती गिरणा पाटबंधारे विभागाचे निवृत्त उपअभियंता हेमंत पाटील यांनी दिली आहे.
२७ रोजी धरणात ९२ टक्के जलसाठा झाल्यानंतर पाण्याचा विसर्ग करण्यासाठी १ ते ६ दरवाजे उघडण्यात आले. पाण्याची आवक लक्षात घेऊन दरवाजे किती उघडायचे याचा निर्णय घेतला जातो. धरणाला एकुण १४ दरवाजे आहेत.
– विजय जाधव
उपअभियंता गिरणा पाटबंधारे विभाग, चाळीसगाव.